ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ ΚΑΙ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

Μύθος #5

Τα πουλιά κινδυνεύουν από τις ανεμογεννήτριες.

Ανεμογεννήτριες εντός προστατευόμενων ζωνών

 

Συγκεκριμένα, σύμφωνα με στοιχεία του τέλους του 202217, από τη συνολική εγκατεστημένη αιολική ισχύ στην Ελλάδα:

 

  • Το 23,21% (δηλ. 656 ανεμογεννήτριες) βρίσκεται εντός Ζωνών Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) της ορνιθοπανίδας του δικτύου Natura

 

  • Το 29,75% (δηλ. 841 ανεμογεννήτριες) βρίσκεται εντός Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά (ΣΠΠ)17-i.

 

Από τη λειτουργία των έργων αυτών προκύπτει ότι οι πραγματικές επιπτώσεις τους στην ορνιθοπανίδα δεν έχουν καμία σχέση με την κινδυνολογία που δημιουργείται πριν την εγκατάστασή τους. Από τα πολλά ανάλογα παραδείγματα διεθνώς αξίζει να αναφερθεί το αιολικό πάρκο στην Καλιάκρα της Βουλγαρίας με 60 ανεμογεννήτριες 3MW: αντί για τις εκατοντάδες θανατώσεις πτηνών που επικαλούνταν πριν την κατασκευή, δεν έχει παρατηρηθεί καμία θανάτωση μετά από επτά έτη λειτουργίας18. Επιπλέον, όποιες επιπτώσεις εμφανίζονται κατά τη λειτουργία των αιολικών πάρκων είναι αντιμετωπίσιμες.

Θανατώσεις πτηνών από ανθρωπογενείς αιτίες

 

Οι σκεπτικιστές που αναφέρονται σε περιστατικά θανάτωσης πτηνών από σύγκρουση με ανεμογεννήτριες ή υπολογίζουν αριθμούς που μπορεί να προκαλούν εντυπώσεις:

  • Δεν εξηγούν ποια είναι η πραγματική επίπτωση των θανατώσεων που υπολογίζουν, στη διατήρηση κάθε είδους.
  • Δεν αντιπαραβάλλουν τον αριθμό θανατώσεων από ανεμογεννήτριες με τον αντίστοιχο αριθμό από άλλες ανθρωπογενείς αιτίες θανάτωσης απειλούμενων ειδών ορνιθοπανίδας σε προστατευόμενες περιοχές.

Επιστημονικές μελέτες για ανθρωπογενείς απειλές

 

Η εμπειρία από τις ανεμογεννήτριες που λειτουργούν εντός περιοχών ΖΕΠ και ΣΠΠ στην Ελλάδα δείχνει ότι δεν επηρεάζουν τα είδη της ορνιθοπανίδας και δεν προκαλούν τις σοβαρότατες συνέπειες στους πληθυσμούς απειλούμενων ειδών που προκαλούν άλλες ανθρωπογενείς αιτίες.

 

Η διαπίστωση αυτή είναι σύμφωνη με τα πορίσματα εκτεταμένης έρευνας σχετικά με τις ανθρωπογενείς απειλές για τα αρπακτικά πουλιά παγκοσμίως25. Οι ερευνητές μελέτησαν συνολικά 557 είδη αρπακτικών σε παγκόσμιο επίπεδο και κατέγραψαν τις 10 σημαντικότερες απειλές με χαμηλή και μέση/υψηλή επίπτωση. Οι κακές πρακτικές στη γεωργία, την υλοτομία και το κυνήγι, καθώς επίσης και η ρύπανση του περιβάλλοντος αποτελούν τις σοβαρότερες απειλές για τα αρπακτικά (Διάγραμμα 14).

 

Σημειώνεται ότι στο Διάγραμμα 14, η κατηγορία «Ενέργεια-Εξορύξεις» περιλαμβάνει όλες τις μορφές παραγωγής ενέργειας, συμβατικές και μη, αλλά και λατομικές και εξορυκτικές δραστηριότητες.

Ευρωπαϊκές οδηγίες για την αιολική ενέργεια

 

Συνδράμοντας στη μάχη για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης του πλανήτη, τα αιολικά πάρκα προστατεύουν τη βιοποικιλότητα και την ορνιθοπανίδα. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να καταβάλλονται διαρκώς προσπάθειες για να ελαχιστοποιηθούν ακόμα περισσότερο οι επιπτώσεις που εμφανίζονται σε τοπικό επίπεδο.

 

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει εκδώσει ήδη από το 2011 Κατευθυντήριες Οδηγίες29 σχετικά με την ορθή χωροθέτηση και χρήση μέτρων μετριασμού περιβαλλοντικών επιπτώσεων αιολικών πάρκων εντός των περιοχών του δικτύου Natura 2000.

 

Επιπλέον, το άρθρο 6 της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ («Οδηγία Natura 2000») καθορίζει αυστηρή διαδικασία ελέγχου των προϋποθέσεων υλοποίησης ενός αναπτυξιακού έργου εντός μιας προστατευόμενης περιοχής30.

 

Τέλος, ο πρόσφατος Κανονισμός του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου 2022/2577, όρισε ότι τα έργα Α.Π.Ε εξυπηρετούν το υπέρτερο δημόσιο συμφέρον καθώς και τη δημόσια υγεία και ασφάλεια. Αυτό πρέπει να λαμβάνεται υπόψη κατά τη στάθμιση με άλλα συμφέροντα, όπως είναι η προστασία της βιοποικιλότητας, και έτσι, κατά περίπτωση, μπορεί να δίνεται προτεραιότητα στην εγκατάστασή τους.

 

Φυσικά, τα έργα οφείλουν να λαμβάνουν κατάλληλα και επαρκή μέτρα για τη διατήρηση ή αποκατάσταση των πληθυσμών των διαφόρων ειδών. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι ακόμα και αν διαπιστώνονται επιπτώσεις σε μεμονωμένα άτομα ή ομάδες ατόμων που ανήκουν σε προστατευόμενα είδη (π.χ. πουλιά), το έργο Α.Π.Ε. πρέπει να υλοποιείται, εφόσον o πληθυσμός του είδους παραμένει σε ικανοποιητικό επίπεδο. Η εγκατάσταση ενός έργου Α.Π.Ε. μπορεί να απαγορεύεται μόνο εάν αποδεικνύεται ότι η υλοποίησή του θα έχει σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον, οι οποίες δεν μπορούν να μετριαστούν ή να αντισταθμιστούν.

 

Ελληνικό θεσμικό πλαίσιο για τις ανεμογεννήτριες

 

Στην Ελλάδα υπάρχει ολοκληρωμένο θεσμικό πλαίσιο προστασίας για την ορνιθοπανίδα που διασφαλίζει την ορθή χωρόθετηση αιολικών σταθμών, την ορθή εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων και την παρακολούθηση κατά τη λειτουργία τους (Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο για τις ΑΠΕ, Ν.4014/2011 για την περιβαλλοντική αδειοδότηση, Ν.3937/2011 για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας, ειδικές Υπουργικές Αποφάσεις για μέτρα προστασίας σε ΖΕΠ κ.λπ.).

 

Ειδικά για τις Ζώνες Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) της ορνιθοπανίδας, η νομοθεσία (KYA 37338/2010) έχει καθορίσει συγκεκριμένα μέτρα προστασίας, διατήρησης και αποκατάστασης για τα είδη ορνιθοπανίδας και τους οικοτόπους τους, με σκοπό να εξασφαλιστεί η ικανοποιητική κατάσταση διατήρησης των ειδών αυτών31

Αλήθεια

Σύμφωνα με τα επιστημονικά δεδομένα, ανεμογεννήτριες και πουλιά μπορούν να συνυπάρξουν αρμονικά.

Πάρα πολλές επιστημονικές μελέτες αποδεικνύουν ότι τα αιολικά πάρκα μπορούν να συνυπάρχουν με τους πληθυσμούς ορνιθοπανίδας. Από τη λειτουργία των έργων προκύπτει ότι οι πραγματικές επιπτώσεις τους στην ορνιθοπανίδα δεν έχουν καμία σχέση με την κινδυνολογία που δημιουργείται πριν την εγκατάστασή τους. Με την σωστή χωροθέτηση και τη χρήση της τεχνολογίας όπως πχ. ορνιθοραντάρ, συστήματα αποτροπής κρούσεων με πτηνά και αυτόματης παύσης λειτουργίας των ανεμογεννητριών, διασφαλίζεται η διατήρηση της βιοποικιλότητας.

Συστήματα παρακολούθησης κατά τη λειτουργία

 

Κατά τη διάρκεια της λειτουργίας ενός αιολικού πάρκου εφαρμόζονται –εάν απαιτείται– συστήματα σύγχρονων τεχνολογιών, ώστε να διασφαλιστεί η διατήρηση της βιοποικιλότητας.

 

Τα συστήματα περιλαμβάνουν:

  • Ορνιθολογικά ραντάρ
  • Συστήματα βιντεοπαρακολούθησης
  • Θερμικές κάμερες

 

Τα συστήματα αυτά συνδυάζονται με αυτόματη παύση ανεμογεννητριών όταν υπάρξει κίνδυνος σύγκρουσης.

Αν δεν αναστραφεί η σημερινή πορεία εκπομπών αεριών θερμοκηπίου, οι επιπτώσεις της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής θα είναι ιδιαίτερα δριμείς και μη αναστρέψιμες για τα απειλούμενα είδη ορνιθοπανίδας.

 

Σύμφωνα με ευρήματα μελέτης της Διακυβερνητικής Επιτροπής του ΟΗΕ για τη βιοποικιλότητα και τις υπηρεσίες των οικοσυστημάτων20, το 23% των απειλούμενων πτηνών πιθανόν να έχουν ήδη πληγεί από το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής.

 

Επίσης, θα πρέπει να μας προβληματίσουν κι άλλες ανθρωπογενείς αιτίες θανάτωσης πουλιών, όπως το παράνομο κυνήγι και η δηλητηρίαση των πουλιών21, 22. Για παράδειγμα:

  • Η μαζική δηλητηρίαση πτωματοφάγων αρπακτικών πτηνών στα Στενά του Νέστου οδήγησε στην κατάρρευση ολόκληρης αποικίας όρνεων από την περιοχή (περίπου 30-40 πτηνά)23.
  • Σε έρευνα στη βόρεια Ελλάδα για την περίοδο 1991-2016, διαπιστώθηκε ότι από τους 31 καταγεγραμμένους θανάτους των χρυσαετών από ανθρωπογενή αίτια, μόνο ένα περιστατικό σχετιζόταν με ανεμογεννήτριες, ενώ τα 26 σχετίζονταν με δηλητηρίαση και λαθροθηρία24.

Στο πλαίσιο αυτό είναι σημαντική η σύγκριση των επιπτώσεων των αιολικών πάρκων στην ορνιθοπανίδα σε σχέση με τις άλλες εναλλακτικές μορφές παραγωγής ενέργειας.

 

Η μελέτη του B.K. Sovacool26, η οποία διενεργήθηκε το 2009 και επικαιροποιήθηκε το 201327, 28, συνέκρινε για πρώτη φορά τη θνησιμότητα πτηνών από αιολικά πάρκα, ορυκτά καύσιμα και πυρηνική ενέργεια στις ΗΠΑ (Διάγραμμα 15). Η ετήσια θνησιμότητα πτηνών είναι:

  • 0,269 θάνατοι/GWh για αιολικά πάρκα.
  • 0,416 θάνατοι/GWh για την πυρηνική ενέργεια.
  • 5,18 θάνατοι/GWh για τη θερμοηλεκτρική παραγωγή με ορυκτά καύσιμα.

 

Στις 2 τελευταίες περιπτώσεις, συνυπολογίστηκαν τα φαινόμενα όξινης βροχής και κλιματικής αλλαγής.

Τα μέτρα που θεσπίστηκαν είναι:

  • Κριτήρια για τα είδη χαρακτηρισμού (περιμετρική ζώνη αποκλεισμού από φωλιές ή/και αποικιές).
  • Ζώνη αποκλεισμού 3 χιλιομέτρων από τα σύνορα ενός υγροβιότοπου Ramsar όταν η ζώνη αυτή βρίσκεται μέσα σε ΖΕΠ.
  • 21 είδη προτεραιότητας για τα οποία προσδιορίζονται οι ζώνες προστασίας των φωλιών τους, γύρω από τις οποίες δεν επιτρέπονται αιολικές εγκαταστάσεις.
  • Υπογειοποίηση ηλεκτρικών γραμμών εντός ΖΕΠ.
  • Αυτοματοποιημένο σύστημα διακοπής λειτουργίας ανεμογεννητριών που βρίσκονται εντός μεταναστευτικών στενωπών.
  • Απομάκρυνση νεκρών ζώων γύρω ανεμογεννήτριες για να αποφεύγεται η προσέλκυση πτωματοφάγων αρπακτικών πτηνών.

 

Επιπλέον, για τις πλέον ευαίσθητες περιοχές (ΖΕΠ και ΣΠΠ) εκπονούνται ειδικές ορνιθολογικές μελέτες από εξειδικευμένους επιστήμονες πριν και μετά την κατασκευή ενός αιολικού πάρκου. Οι μελέτες αυτές περιλαμβάνουν εκτενείς εργασίες πεδίου στην περιοχή του έργου και εκτίμηση των επιπτώσεων με σύγχρονα μεθοδολογικά εργαλεία (risk analysis με τη χρήση μοντέλων κ.λπ.).

 

Σε περίπτωση που από τις μελέτες που διενεργούνται πριν από την κατασκευή του έργου διαπιστωθεί, για παράδειγμα, ότι συγκεκριμένες ανεμογεννήτριες σε ένα αιολικό πάρκο θα προκαλέσουν επιπτώσεις σε ένα πληθυσμό σημαντικών πουλιών, τροποποιείται κατάλληλα ο σχεδιασμός του έργου για την εξάλειψη των εν λόγω επιπτώσεων.

ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΜΥΘΟΣ | ΕΠΟΜΕΝΟΣ ΜΥΘΟΣ